پاسخ مورفو-فیزیولوژیک نهال های یکساله پده و کازوارینا به تنش غرقابی با آب های شیرین و شور

چکیده در مناطق ساحلی، مانداب¬ها، باتلاق¬ها، مرداب¬ها و حاشیه رودخانه¬ها، رشد گیاهان به دلیل وجود فاکتورهای غیرزیستی از جمله غرقابی با آب شور و یا غیر شور تحت تاثیر قرار می¬گیرد و باعث به وجود آمدن نگرانی¬هایی درباره احتمال کاهش پوشش گیاهی می شود. بنابراین قبل از معرفی گونه¬ها برای کاشت، باید اطلاعاتی درباره چگونگی پاسخ آنها به تنش غرقابی و شوری بدست آید. در این پژوهش صفات مورفو- فیزیولوژیکی نهال دو گونه درختی کازوارینا و پده در ارتباط با تنش غرقابی- شوری در 5 تیمار که شامل غرقابی با سطوح 0، 50، 100، 150 میلی مولار nacl و شاهد (بدون غرقاب و شوری) در قالب طرح کاملا تصادفی به مدت 120 روز در محیط گلخانه بررسی شد. نتایج نشان داد که میزان زنده مانی نهال های کازوارینا در کلیه سطوح تیمار برابر 100 درصد و فقط در سطح غرقابی با 150 میلی مولار nacl برابر با 3/33 درصد بود. همچنین، درصد زنده مانی نهال های پده در پایان دوره در سطوح شاهد، غرقابی بدون شوری، غرقابی با 50، 100 و 150 میلی¬مولار nacl به ترتیب برابر با 100،100 و 88/88، 1/11 و صفر بود. تنش غرقابی روی نهال دو گونه اثری معنی دار و منفی داشت، اما غرقابی با آب شور (به ویژه در غلظت های بالای نمک) دارای اثر منفی بیشتری نسبت به غرقابی با آب شیرین بود. غرقابی با سطوح مختلف شوری باعث کاهش معنی دار رویش قطری و ارتفاعی، میزان زیست توده کل، فتوسنتز، تعرق، نسبت کلروفیل a:b، پتانسیل آبی و محتوی نسبی آب در هر دو گونه گردید، به طوری که تیمار شاهد بیشترین مقدار و تیمار غرقابی با 150 میلی¬مولار nacl کمترین مقدار پارامترهای مذکور را دارا بودند. غرقابی باعث ایجاد ریشه های نابجا و منافذ هایپرتروفی در تمامی تیمارها گردید، طوری که با افزایش سطح شوری ازتعداد و میزان زیست توده ریشه نابجای دو گونه کاسته شد. با افزایش سطح شوری تحت شرایط غرقابی غلظت سدیم برگ افزایش و غلظت عناصر پتاسیم، کلسیم و منیزیم کاهش یافت. به طور کلی، نهال کازوارینا¬ در مقایسه با نهال پده در طول 120 روز غرقابی با سطوح مختلف شوری پاسخ بسیار بهتری هم از نظر مقاومت و زنده مانی و هم از نظر پارامترهای مورد اندازه گیری از خود نشان داد. همچنین، در آزمایشی جداگانه روی نهال¬های کازوارینا با تیمارهای غرقابی دائم، غرقابی دوره ای و شاهد مشاهده شد که نهال های کازوارینا به مدت 4 ماه پاسخ مناسبی از لحاظ ویژگی¬های فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی به شرایط غرقابی به ویژه غرقاب دوره¬ای نشان دادند، طوری که تیمار غرقاب دوره ای نه تنها در اکثر پارامترهای اندازه گیری شده تفاوت معنی داری با تیمار شاهد نداشت، بلکه رویش قطری تیمار غرقاب دوره ای بیشتر از تیمار شاهد و غرقاب دائم بود. اما کاهش پارامترهای مورفولوژیک و فیزیولوژیک اندازه گیری شده در نهالهای تیمار غرقابی دائم مشاهده گردید. در پایان دوره این آزمایش نیز زنده مانی نهال ها در تمامی سطوح تیمار 100 درصد بود. کلمات کلیدی: زنده مانی، زیستتوده، پتانسیل آبی، فتوسنتز، ریشه های نابجا، عناصر برگ، نسبت کلروفیل a:b